Bugün çok fiyakalı bir konuyu yazacağım, ‘’İntifa Hakkı’’, eski medeni kanundan bugüne gelebilen ender kavramlardandır. Çünkü, ‘’İntifa’’ ya karşılık gelen, tek bir Türkçe kelime bile yok. İntifa hakkı, genel olarak kullandırma ve yararlandırma hakkıdır ve mülkiyet hakkından sonra, en geniş yetkiyi veren haktır. Şahsidir, devredilmez, mirasçılara geçmez, sürenin dolması veya ölüm ile sona erer. Hem taşınırlarda, hem taşınmazlar da, hem de haklar üzerinde intifa hakkı kullanılabilir.

İntifa hakkı bir gerçek veya tüzel kişi lehine kurulabilir. İntifa hakkı başkasına devredilemez ancak intifa hakkı sahibi taşınmazı bizzat kullanmaya mecbur değildir. Kullanım hakkını bir başkasına devredebilir. Örneğin intifa hakkı sahibi taşınmazını kiraya verebilir. Kuru mülkiyet sahibinin; intifa hakkının süresinin sona ermesinden sonra geçerli bir kira sözleşmesi yapması ve bunu tapu kütüğüne şerh ettirebilmesi mümkündür.

İntifa hakkının süresinin kısaltılması da uzatılması da mümkündür. Tarafların birlikte katılımı ile daha önce yapılan sözleşmeye atıf yapılarak esas sözleşmede bir değişiklik yapılmaması şartıyla tüzel kişiler için 100 yıla kadar uzatılabilmesi mümkündür.

İntifa hakkı, sözleşmeden doğan intifa hakkı ve kanundan doğan intifa hakkı olmak üzere ikiye ayrılır (Mahkeme kararı hariç);

 Sözleşmeden doğan intifa hakkı, TK'nın 26. maddesince tam veya paylı mülkiyet sahibi ile intifa hakkı tesis edilecek kişi arasında tapu müdürlüğünce düzenlenecek resmi senet ile ivazlı veya ivazsız tesis olunabilir. İntifa hakkının tesisine ilişkin şartlar taraflar arasında bir iç münasebet olduğundan tapu kütüğünde gösterilmez ancak resmi senette belirtilir.

MK’ nın 700. maddesi gereğince paylı mülkiyette paydaşlardan biri kendi payı üzerinde intifa hakkı kurabilir. Ancak diğer paydaşlardan biri intifa hakkının kendisine tebliğinden itibaren üç ay içinde paylaşma isteminde bulunursa; satış yoluyla paylaşmada intifa hakkı, buna ilişkin paya düşecek bedel üzerinde devam eder.

Sağ kalan eş için intifa, 23.10.1990 tarihinden önce ölenlerin sağ kalan eşleri için bu hükümler halen uygulanmaktadır. Çünkü burada mirastan dolayı aslen kazanma vardır. Kişinin ölümü ile birlikte mirasçılık ve mirasın geçişinde ölüm tarihindeki hükümlere göre belirlenir. TMK md. 795/3 göre; “Taşınmaz üzerindeki yasal intifa hakkı tapu kütüğüne tescil edilmemiş olsa bile, durumu bilenlere karşı ileri sürülebilir. Tescil edilmiş ise herkese karşı ileri sürülebilir.” Denmiştir

Süre;

İntifa hakkı gerçek kişilerde hak sahibinin ölümü ve tüzel kişilerde ise kararlaştırılan sürenin dolması ya da süre kararlaştırılmamışsa tüzel kişiliğin ortadan kalkması ile sona erer. Tüzel kişilerin intifa hakkı en çok yüz yıl devam edebilir.(TMK md. 797) İntifa hakkının mevcut sürelerinin kısaltılması TST 16. maddesi uyarınca kuru mülkiyet sahibi ile birlikte intifa hakkı lehtarının birlikte ilgili tapu müdürlüğüne başvurmaları ve TK’ nın 26. maddesine göre resmi senet düzenlemeleri ile mümkündür.

İntifa hakkının başkalarına devri ve mirasçılara intikali mümkün değildir ancak intifa hakkının sağladığı ürünlerin İİK md. 94'e göre haczi mümkündür

İpotek ve Kamulaştırma;

İntifalı taşınmazın kuru mülkiyetinin temliki ivazlı ya da ivazsız olarak mümkündür. Alacaklının kabul etmesi halinde ipoteği de mümkündür. Bu durumda taşınmaz üzerindeki intifa hakkı ipotekten önce tesis edildiğinden ipoteğe göre önceliği vardır. Ancak intifa hakkı sahibi ipoteğe muvafakat ederse öncelik sırasını ipotek alacaklısına vermiş olur. Türk Medeni Kanun 798/2 maddesi; “Sigorta ve kamulaştırma gibi durumlarda intifa hakkı, hakkın konusu yerine geçen karşılık üzerinde devam eder.” Hükmündedir.

Sona erme;

TMK'nın 796. maddesince; “İntifa hakkı, konusunun tamamen yok olması ve taşınmazlarda tescilin terkini, yasal intifa hakkı sebebinin ortadan kalkması ile sona erer. Sürenin dolması veya hak sahibinin vazgeçmesi ya da ölümü gibi diğer sona erme sebepleri, taşınmazlarda malike terkini isteme yetkisi verir.”

Mali Yönü;

A-) Tescil;

Sağ kalan eşin mirastan doğan kanuni intifa hakkı intikalle birlikte tescil edildiğinden hiçbir harç tahsil edilmez.

Bedelli intifa hakkı tesis ediliyorsa, Harçlar Kanunun 6. Maddesince taşınmaz malın değerinin üçte ikisi intifa hakkına, üçte biri de kuru mülkiyete ayrılacağı belirtilmiştir. Ayrıca işlem için her yıl belirlenen döner sermaye ücreti tahsil edilir.

Bedelsiz intifa hakkı tesis ediliyorsa taşınmazın emlak vergisi değerinin 2/3’ünden az olmamak üzere bildirilen değer üzerinden sadece lehine intifa hakkı tanınandan binde 68.31 tapu harcı alınır. Ayrıca TKGM, bu durumu ihbar eder.

Malik intifa hakkını kendine alıp, mülkiyeti devrediyorsa, harç alınmaz

B-) Terkin;

Kendine hak sağlayan kimse için, yetkili makam için veya mahkeme kararına göre talep açılır.

Terkin bedelli yapılıyorsa, bedel üzerinden talepte bulunandan tek taraflı satış harcı, bedelsiz yapılıyorsa, bağış harcı alınır.

Kanuni mirasçılar dışındakilere ivasız feraget halinde emlak değerinin 2/3’ünden az olmamak üzere binde 68.31 ayrıca maliyeye bildirilir.

Kanuni mirasçılar dışındakilere ivazlı feragat halinde bildiren bedel üzerinden binde 20, sadece kuru mülkiyet sahibinden harç alınır.

Kanuni mirasçılar lehine ivazsız feragat halinde sadece terkin harcı tahsil edilir. Ayrıca maliyeye ihbar yapılır.

Kanuni mirasçılar lehine ivazlı feragat halinde bildirilen bedel üzerinden binde 20, sadece kuru mülkiyet sahibinden tahsil edilir.

Av. Afşin HATİPOĞLU